Điều khiển động dục - Phần 2

1. Sử dụng Gonadotropin/GnRH

Có thể kích thích sự tăng trưởng của các noãn bao (để gây động dục) nhờ sử dụng FSH (có kết hợp hoặc không kết hợp với LH) hay PMSG (cùng hoặc không cùng với HCG). Bên cạnh đó, có thể kích thích tạo ra sóng LH (để gây rụng trứng) bằng cách tiêm GnRH hay gây sóng LH nhân tạo bằng HCG. Thông thường một liều cao GnRH có thể làm cho noãn bao chín cho trứng rụng nhờ kích thích sóng tăng tiết LH nội sinh. Tuy nhiên, bò thường không động dục nếu chỉ tiêm các hóc-môn gonadotropin. Do vậy, người ta đã xử lý gây động dục bằng progesteron hay kết hợp progesteron-gonadotropin vì động dục thường chỉ xuất hiện sau một thời gian chịu ảnh hưởng của progesteron tự nhiên hay tổng hợp ở nồng độ cao.

2. Sử dụng các hóc-môn steroid

Progesteron ức chế phân tiết các hóc-môn gonadotropin (FSH và LH) từ tuyên yên. Khi loại bỏ sự ức chế này thì một đợt sóng tăng tiết gonadotropin sẽ xảy ra sau khoảng 48 giờ. Tiếp theo progesteron và LH tăng lên trong một thời gian ngắn. Động dục thường không xuất hiện trước khi có hiên tượng tăng progesteron tạm thời này. Khi progesteron giảm thì động dục và rụng trứng có thể xảy ra trong vòng vài ngày. Tuy nhiên tỷ lệ thụ thai sau khi xử lý progesteron thường thấp.

Estrogen ngoại sinh cũng có thể dùng để gây động dục vì nó có thể gây ra được sóng LH, tuy nhiên rụng trứng và chu kỳ tính không nhất thiết xảy ra sau đó. Do vậy nếu chỉ dùng estradiol để kích thích rụng trứng thường ít thành công vì hay xảy ra động dục giả.

Kết hợp progesteron với estrogen đã được dùng để gây động dục và rụng trứng ở bò vô sinh. Estrogen có thể dùng vào đầu hoặc cuối một thời gian xử lý ngắn bằng progesteron dưới dạng cấy dưới da hay đặt âm đạo. Estrogen sẽ làm tăng tiết gonadotropin đã được tích luỹ trong tuyến yên trong suốt thời gian xử lý progesteron.

3. Kết hợp steroid-gonadotropin

Nếu sau khi xử lý bằng steroid cho tiêm thêm một loại gonadotropin (PMSG, HCG, GnRH) thì hiệu quả xử lý sẽ tăng lên. Phương pháp dùng tương tự như dùng để gây động dục đồng loạt.

4. Sử dụng prostaglandin

Prostaglandin tham gia vào quá trình hồi phục của tử cung. Tiêm PG ngoaị sinh có thể rút ngắn thời gian hồi phục của tử cung ở bò sau khi đẻ và có tác dụng chống viêm tử cung. Tiêm PG vào bắp thịt làm tăng phân tiết LH thông qua GnRH. Do vậy, tiêm PG cho bò sau khi đẻ có khả năng cải thiện chức năng sinh sản. Các nghiên cứu gần đây có xu hướng ủng hộ giả thiết này, tuy nhiên kết quả nghiên cứu còn biến động.

Prostaglandin cũng có thể được tiêm kết hợp với xử lý progestogen trong một thời gian ngắn. Tiêm 1 liều PG vào cuối thời gian ngắn cho ăn MGA sẽ làm cho bò vốn không có hoạt động chu kỳ có động dục trở lại. Cấy dưới tai bò sữa không động dục chế phẩm SMB trong một thời gian 10 ngày, tiêm Prosolvin (chứa một chất tương tự PG) vào ngày thứ 8 và tiêm PMSG vào lúc rút chế phẩm cấy tai. Kết quả cho thấy phương pháp này có hiệu lực gây động dục và rụng trứng ở bò sữa sau khi đẻ.

Những con có thể vàng trên buồng trứng tiêm PGF2a với liều 2ml/con cho kết quả tốt.

5. Thay đổi chế độ bú sữa

Kích thích do mút bú của bê con gây ức chế phân tiết gonadotropin, do đó bằng việc cai sữa sớm, cho bú sữa hạn chế hay kết hợp giữa cai sữa sớm hay tách bê với xử lý hocmôn sẽ làm cho con mẹ sớm động dục trở lại sau khi đẻ.